hobo te Amsterdam
Richard Haka

Deze hobo -het originele instrument- heeft nog niet lang geleden enkele jaren in het kantoor gestaan van de winkel voor muziekinstrumenten Hampe, op het Spui te Amsterdam. En wellicht is het, ruime drie eeuwen eerder, in hetzelfde pand gemaakt, want Haka heeft daar (hoogst waarschijnlijk) een tijd gewoond en ook zijn werkplaats gehad.
Na het voornoemde verblijf in dat kantoor, heeft het instrument enkele jaren behoord tot de collectie van de hoboïst Han de Vries, bij wie ik het opgemeten heb. Tegenwoordig behoort het, net als de rest van de voormalige collectie van De Vries, aan het Rijksmuseum.
      Het is een heel ranke en dunwandige hobo en dan ook erg licht van gewicht. Voor zover ik kan zien is het van buxushout gemaakt en dat is in ieder geval het hout waarvan ik mijn copieën maak.
      Zoals Haka dat deed op vele van zijn hobo's (wellicht op alle?) heeft hij ook op deze de veer onder de middelste knop op een ten opzichte van de meeste andere hobo's afwijkende manier geplaatst. Deze veer is namelijk veel langer dan op de meeste andere instrumenten het geval is, en is láág in de 'klepgoot' in het hout vastgezet. Een foto verduidelijkt veel, vermoed ik. Van een copie van mij -van geen enkel origineel heb ik daartoe deze knop even gedemonteerd:

U ziet hier het metalen stripje in het gootje liggen. Meestal is dat veertje veel korter, en komt het niet onder de bovenste klepring uit. Maar op de instrumenten van Haka zijn de (middelste) veren dus (vaak) langer. In mijn ogen is dit een heel goede construcie; de klep functioneert er heel comfortabel mee en bovendien lijkt me dat de kans op veerbreuk kleiner is, doordat de veer minder snel van metaalmoeheid te lijden zal hebben.
      Mijn eerste copie van dit instrument is al een paar jaar 'mijn vaste hobo', die ik met veel plezier bespeel. Wel heb ik ik moeten afwijken van de originele boring, aangezien die een stemmings-probleem gaf. Ik ga ervan uit, dat Haka de boring van deze hobo maakte met het gereedschap dat hij nu eenmaal voorhanden had, en dat dat in dit geval niet ideaal was. Hoe ik ook geëxperimenteerd heb met rieten en stiften, ik heb geen bevredigende combinatie gevonden om van voornoemd probleem af te geraken.
      Het origineel heeft een (hoornen?) ring rond de bekerrand. Waarschijnlijk is deze er later op gezet, ter versteviging van het op die plaats gescheurde hout.

speelkwaliteiten

Deze hobo is beslist niet het gemakkelijkste instrument dat ik ken, maar het loont de moeite van het bespelen zeer! Het klinkt fris en open en heel helder. Eigenlijk klinkt het precies, zoals het eruitziet.
De hoge tonen spreken met de originele (althans in de oude grepentabellen te vinden) 'korte grepen' opvallend goed aan.
De laagste toon is, zoals op veel oude hobo's, beslist hoger dan c', maar deze toon is met een goed riet zeker goed te verkrijgen, terwijl het met dezelfde greep ook mogelijk is een c#' te suggereren.
De ideale stemming is vermoedelijk iets lager dan de tegenwoordige standaard van a'=415Hz, maar het instrument past zich goed aan deze stemming aan. Bij mijn copieën kan ik me nagenoeg exact houden aan de originele maten. (Afgezien dan van de voornoemde wijziging van de boring.)